W polskim systemie politycznym komisje śledcze stanowią kluczowe narzędzie demokratycznej kontroli. Powoływane przez parlament, pełnią istotną rolę w badaniu spraw publicznych i zapewnianiu odpowiedzialności władzy publicznej. Niniejszy artykuł przybliży czytelnikom istotę oraz znaczenie komisji śledczych w polskiej rzeczywistości politycznej. Komisje śledcze Sejmu, w przeciwieństwie do innych komisji, mają za zadanie przeprowadzenie szczegółowych dochodzeń w określonych sprawach, często dotyczących ważnych wydarzeń politycznych lub potencjalnych naruszeń prawa. Ich celem jest wyjaśnienie określonych zdarzeń oraz zbadanie legalności, prawidłowości i celowości działań podejmowanych w określonych obszarach lub czasie.
Powoływanie Komisji śledczych
W Polsce, proces powoływania komisji śledczych opiera się na ustawie Sejmu z 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej. Sejm jest organem odpowiedzialnym za powołanie i odwołanie komisji, decydując o składzie osobowym większością głosów. Skład komisji może liczyć do 11 członków, reprezentujących różne kluby i koła poselskie. Uchwała powołująca komisję określa zakres jej działań i termin przedstawienia sprawozdania.
Przewodniczący komisji śledczej, tak jak i cała komisja, musi w trakcie trzymać się uchwały Sejmu. Dlatego często musi upominać świadków do porządku, by Ci w swoich odpowiedziach nawiązywali tylko do zakresu prac komisji.
Komisje śledcze przesłuchują świadków, aby rzetelnie przedstawić opinii publicznej prawdziwy przebieg badanej sprawy. Komisje wykorzystują swoje uprawnienia do żądania wyjaśnień, przedstawienia dokumentów oraz dostępu do akt. W razie jakiegokolwiek uzasadnienia komisja może zwrócić się do prokuratury o przeprowadzenie czynności.
Na koniec działań, przewodniczący każdej komisji śledczej zobowiązany jest napisać sprawozdanie, zawierające także zdania odrębne innych członków komisji.
Obecnie działające komisje
- Komisja Śledcza do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości działań podjętych w celu przygotowania i przeprowadzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r. w formie głosowania korespondencyjnego (SKGK):
- Zajmuje się dochodzeniem w sprawie procesu przygotowania i przeprowadzenia wyborów Prezydenta Polski w 2020 roku za pomocą głosowania korespondencyjnego.
- Komisja Śledcza do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości działań, a także występowania nadużyć, zaniedbań i zaniechań w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 12 listopada 2019 r. do dnia 20 listopada 2023 r. (SKPC):
- Jej zadaniem jest śledzenie procesu legalizacji pobytu cudzoziemców w Polsce od listopada 2019 roku do listopada 2023 roku, w celu wykrycia ewentualnych nadużyć, zaniedbań i zaniechań.
- Komisja Śledcza do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych m.in. z wykorzystaniem oprogramowania Pegasus przez członków Rady Ministrów, służby specjalne, Policję, organy kontroli skarbowej oraz celno-skarbowej, organy powołane do ścigania przestępstw i prokuraturę w okresie od dnia 16 listopada 2015 r. do dnia 20 listopada 2023 r. (SKPG):
- Badanie legalności i celowości działań operacyjno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez różne instytucje, w tym wykorzystujących oprogramowanie Pegasus, od listopada 2015 roku do listopada 2023 roku.
Chcesz więcej usłyszeć o tych komisjach? dołącz do newsletera
W najbliższych miesiącach planujemy przeprowadzenie wywiadów z członkami obecnych komisji oraz z ich przewodniczącymi. Jeżeli tylko zgodzą się odpowiedzieć na nasze pytania, to poprosimy ich o wyjaśnienie kilku bardziej kontrowersyjnych decyzji, o to jak uspokajać można bardziej niesfornych członków komisji i dlaczego czasem ma się na tych ostatnich pobłażliwe oko.
Aktywista i Programista. W dzień wyjaśniam błędy w kodzie by wieczorami wyjaśniać to co ukrywają politycy. Działacz społeczny i przedsiębiorca. Duży zwolennik rozwiązań systemowych, które nie ograniczają codziennego życia.
